Calff & Meischke-Cloeck & Moedigh

Een drukkerij op de Plantage Kerklaan
Willem Campschreur

Ooit waren er in de Plantagebuurt talloze bedrijven, daar waar nu mensen wonen of horeca is gevestigd. Soms stuit je op de geschiedenis van een pand en zijn oude bestemming en is het de moeite waard die naar boven te halen. Zeker als die verbonden is met het culturele leven in de Plantage van die tijd.

 Zo werd in 1913 op de bel-etage van Plantage Kerklaan 10 een nieuwe Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij gevestigd. De oprichter was de pas negentienjarige Leo Calff die met een beginkapitaal van vijfhonderd gulden zijn eigen zaak begon. Hij kende de Plantage waarschijnlijk goed omdat zijn ouders in 1910 op de Plantage Franschelaan 22 hs (nu Henri Polaklaan) kwamen wonen (tot 1916). En met zijn grote interesse voor het theaterleven zag hij waarschijnlijk goede mogelijkheden voor opdrachten met zoveel theaters in de buurt.

In ieder geval verschenen bij hem nieuws- en advertentiebladen als De Plantage en het Diamant-Handelsblad, zoals de foto het in spiegelschrift op de ruiten laat zien. De zaken gingen goed en op 1 januari 1918, met vier mensen in dienst, vroeg hij Chris Meischke als compagnon in de zaak. Meischke, die uit een welgestelde familie kwam, kocht zich voor een flink bedrag in.

Met dat kapitaal kon uitgebreid worden, niet alleen met nieuwe snelpersen, maar ook met een nieuwe ruimte. Op de hoek van Plantage Kerklaan 2 en de Plantage Muidergracht kwam een winkel vrij, volgens Meischke ‘een zeer behoorlijke ruimte met een aparte zetterij en drukkerij, een papiermagazijn en een kantoor’. De twee ambitieuze mannen trouwden kort daarna, allebei  in mei 1920, en al snel kwamen er kinderen. De ene uitbreiding ging gepaard met de andere. De gezinnen gingen in 1922 in één groot pand op de Valeriusstraat wonen. Ook waren de bedrijfspanden in de Plantage alweer te klein en Calff & Meischke verhuisde in datzelfde jaar naar de Lijnbaansgracht. De drukkerij heeft al met al dus maar een kleine tien jaar in de Plantage gezeten.

Toch is de bijzondere geschiedenis daarmee nog niet voorbij. Leo Calff had een joodse achtergrond en Calff & Meischke drukte ook diverse joodse bladen. In de crisisjaren ging het de drukkerij niet voor de wind, ondanks de lucratieve bioscoopreclames die inmiddels werden gemaakt en nieuwe investeringen vanuit Meischke’s familie. Leo Calff kwam daardoor in een wat andere positie en hij werd zorgelijk over de toekomst, ook door wat er ondertussen in Duitsland gebeurde. Het bedrijf verhuisde opnieuw en tijdens die verhuizing vielen 10 mei 1940 de Duitsers het land binnen. Meischke zei later: ‘(…) de nieuwe meubels die werden binnengedragen waren gewoonweg een belaching bij den ernst van het oogenblik. Maar wat konden wij doen?’

In oktober 1940 moest Leo Calff als ‘niet-ariër’ uit het bedrijf stappen, 27 jaar nadat hij de drukkerij was begonnen. Hij kreeg van Chris Meischke een flink bedrag mee. ‘Calff’ moest uit de bedrijfsnaam worden geschrapt, en de drukkerij ging Cloeck & Moedigh heten, waarmee tenminste de oorspronkelijke intialen in stand bleven. Calff werd na enige tijd financieel medewerker van de Joodse Raad. Op 9 augustus 1942 werd hij met zijn drie kinderen opgepakt. De Joodse Raad kreeg hem vrij, maar niet de kinderen. Calff wilde absoluut met hen mee op transport maar de kinderen zeiden dat hij bij hun moeder moest blijven. Zo werden ze zonder de ouders weggevoerd. Leo en Martha werden niet veel later toch opgepakt en naar Westerbork gebracht. Vandaar schreef Leo Calff nog een wanhopig briefje aan Meischke. Niet lang daarna werden ze, net als hun kinderen een jaar eerder, op transport gesteld naar Auschwitz waar Martha op 10 september 1943 en Leo op 31 maart 1944 werd vermoord.

De drukkerij en het bioscoopreclamebedrijf gingen nog een lang leven tegemoet. De drukkerij vierde in 2013 onder haar oude naam, Calff & Meischke, haar 100-jarig bestaan. De concentratie in de drukkerswereld was echter niet te stuiten en na een serie overnames en faillissementen viel voor drukkerij Calff & Meischke in juni 2017 definitief het doek.

 

 

Alle informatie en beeld zijn ontleend aan de uitgave: Honderd jaar Calff & Meischke. Kloek en moedig in het drukkersvak. Een uitgave in vier delen in opdracht van Wim Meischke, t.g.v. het honderdjarig bestaand van de drukkerij, Amsterdam 2014. Met dank aan Mariska Bijl, Bas van Lier en mevr. Meischke.