Nikitov, Jiddische liedjes toen en nu

Zangeres Niki Jacobs en accordeonist/pianist Pieter Jan Cramer presenteren de traditie van Jiddische liedjes in een eigentijds jasje. Als 14-jarige was Niki Jacobs al gefascineerd door de gigantische verzameling wereldmuziek van haar vader. Een van de mooiste liedjes vond ze Yerushalayim shel zahav (Jeruzalem van goud) van de Israëlische zangeres Naomi Shemer, zó wilde ze ook zingen. Ze speelde al gitaar en begon te oefenen. Alleen sprak ze geen Hebreeuws en dat maakte het moeilijk. Tussen de platen van haar vader vond ze echter ook Jiddische muziek. Dat voelde vertrouwder en dat begreep ze ook beter, het klonk een beetje als Duits. De jonge Niki ging op onderzoek uit en ontdekte dat veel Hebreeuwse liedjes, zoals Donna Donna, origineel in het Jiddisch geschreven waren. Ze verdiepte zich in de Jiddische cultuur en begon voorzichtig – fonetisch opgeschreven – originele teksten te zingen. Tot haar verbazing begon haar opa haar te corrigeren: ‘Zo zeg je dat niet!’ Pas toen begreep ze dat haar opa vroeger thuis Jiddisch had gesproken. Op het conservatorium waar ze ging studeren was werelmuziek geen officiële richting en ze vertrok naar Amerika. Ze bestudeerde er de traditionele Oost-Europese muziek uit de pe- riode 1850-1950 en maakte samen met een aantal geestver- wanten twee prachtige CD’s: Nikitov en Wanderlust (luister
naar https://www.youtube.com/watch?v=T6-Oagvyypk). In Amerika begon ze ook zelf in het Jiddisch te schrijven, ze wilde de taal en de muziek tot leven brengen: ‘we leven niet meer in een sjtetl, en hoe mooi de oorspronkelijke liedjes ook zijn, het Jiddisch is meer dan alleen historie en nostalgie’. Op de in New York uitgebrachte EP Witness zong ze haar eerste eigen nummers en in 2011 verscheen de CD Anno 1999 waarvan de meeste nummers door Niki Jacobs geschreven zijn. Op deze CD stond ook een experiment: Dolly Parton’s Jolene in het Jiddisch. Dit was het begin van een nieuwe zoektocht. Niki Jacobs vroeg zich af hoe het gegaan zou zijn als er geen Tweede Wereldoorlog was geweest. Zou er dan nu nog steeds Jiddisch hebben geklonken in de straten van Amsterdam, Rotterdam, en Groningen? Zou je dan op een mooie zomeravond in 2018 door de open ramen zomaar een flard van Dzjolien hebben kunnen horen? Met het album Mameloshn (moedertaal) probeerde ze de drempel naar het Jiddisch te verlagen door pophits in een Jiddisch jasje te steken. Eerst is er verwondering: de melodie klinkt bekend maar de tekst niet. Dan volgt de herkenning, en juist daardoor wordt het Jiddisch opeens veel begrijpelijker. Probeert u het zelf maar uit: https://www.youtube.com/watch?v=LBjtFGdAYAI. Nadat ze in 2017 samen met Pieter Jan Cramer, met wie ze ook optrad op 7 oktober, de EP Treyst (Troost) maakte, werd het tijd voor iets nieuws. Niki Jacobs bereidt op dit moment een tournee voor met vooral covers van Engelstalige joodse artiesten. Onder de afstammelingen van Joodse immigranten zitten veel popiconen: Leonard Cohen, Paul Simon, Billy Joel, Amy Wine
house. Gefascineerd luisterde Niki naar hun muziek en vaak dacht ze: ‘dit nummer zou je nooit geschreven hebben als je in je jeugd niet ieder jaar het Kol Nidrei had gehoord’. Vlagen liturgische Joodse muziek echoën soms na in bekende popliedjes. Niki’s nieuwe programma is nog volop in ontwikkeling, maar het zullen zeker geen gewone covers worden, eerder ‘vertalingen’ op basis van de traditie. De première is op 8 maart 2019 in het Concertgebouw, maar misschien krijgt u op 7 oktober al wel een voorproefje!