Ledenvergadering
Donderdag 8 mei is de jaarlijkse ledenvergadering met aansluitend een lezing van Ellen de Visser, journalist van de Volkskrant, over ‘De gestolen Herinneringen’ .
‘Dit gun ik alle nabestaanden’
Journalist Ellen de Visser heeft voor de Volkskrant een project
waarmee ze veel mensen gelukkig maakt. In archieven liggen
talloze kleine bezittingen van voormalige gevangenen van de
nazi’s. Ze gaat op zoek naar nabestaanden om hen die foto of dat
horloge terug te bezorgen. Op de jaarvergadering van de Vrienden
van de Plantage komt ze over die Gestolen Herinneringen vertellen.
Voor het Bulletin doet ze haar project alvast uit de doeken.
‘Een groot cadeau uit het verleden’, zo omschreef de 89-jarige zoon van
een vermoorde verzetsman de foto en de portemonnee van zijn vader
die we 80 jaar na de bevrijding bij hem terugbezorgden. ‘Kijk’, wees hij
naar het jongetje links op de foto: ‘Dat ben ik.’ Hij stelde zich voor hoe
zijn vader naar die foto van zijn gezin had gekeken tijdens zijn
dagenlange treinreis naar de vernietiging; dat beeld ontroerde hem.
Gestolen herinneringen, dat is de titel van het onderzoeksproject
waar ik twee jaar geleden mee begon: over kleine voorwerpen met een
grote betekenis. Toen ik ontdekte dat er in een Duits en een Nederlands
archief nog bezittingen lagen van tientallen oud-nazigevangenen, wist ik
dat ik alles op alles wilde zetten om die nalatenschappen terug te
bezorgen.
Mijn opa, een Zeeuwse verzetsman, werd vermoord in een
concentratiekamp, mijn oma bleef achter met drie kleine kinderen. Wat
zouden wij blij zijn geweest met een laatste levensteken, een lege
portemonnee, een briefje, een knoop desnoods.
Ik ben journalist bij de Volkskrant, ik zag een vorm van
constructieve journalistiek voor me waarbij we met onze lezers zouden
samenwerken om al die trouwringen, horloges, foto’s, brieven en
agenda’s terug te geven aan de nabestaanden. Die persoonlijke
bezittingen waren afgepakt toen gevangenen het kamp binnenkwamen.
Nazibeambten hadden alles keurig geregistreerd en op bruine
enveloppen naam en kampnummer genoteerd. Na de oorlog was
geprobeerd die nalatenschappen terug te bezorgen maar dat was niet
altijd gelukt. Wat er was achtergebleven, ontdekten we al snel, was vaak erg
lastig thuis te brengen: enveloppen met onleesbare namen, trouwringen
die in de verkeerde envelop waren opgeborgen, families die nergens
een spoor hadden achtergelaten tot zelfs een gevangene die helemaal
niet leek te hebben bestaan. Ik begon aan de klus met drie enthousiaste
vrijwilligers. We doorzochten krantenbanken en oude telefoonboeken,
speurden naar namen onder overlijdensadvertenties, schreven regionale
en buitenlandse archieven aan en zochten op sociale media.
Na een jaar hadden we 41 families gevonden. We maakten een website
met portretten van de gevangenen en deden een lezersoproep. Dat was
een groot succes: we kregen vele tientallen tips en konden zo nog meer
families traceren.
Inmiddels staat de teller op 71. Bijna alle nalatenschappen hebben we
persoonlijk overhandigd. Steeds merkten we hoe, dankzij een versleten
portemonnee of een stilstaand horloge, de gevangenen weer tot leven
kwamen, zelfs voor verre familie overzee, in Canada of Australië. De
nalatenschappen brachten de nabestaanden naast verdriet ook rust en
opluchting. Ook doordat wij vaak ontbrekende informatie konden geven
over wat er met hun dierbaren was gebeurd, waar ze waren vermoord,
waar ze begraven liggen.
Ik ben nu ruim 30 jaar redacteur bij de Volkskrant en ik beschouw de
Gestolen Herinneringen als het allermooiste project uit mijn carrière.
Klaar zijn we nog niet. In het Duitse archief blijken nog tientallen
naamloze bezittingen te liggen, en aan de foto’s en brieven te zien,
zitten daar ook bezittingen van Nederlanders tussen.
‘Ik gun dit alle nabestaanden’, zei de 82-jarige zoon van een
vermoorde verzetsman toen hij de vulpen in ontvangst nam van de
vader die hij nooit had gekend. Eén zo’n zin is voor ons meer dan
genoeg om door te gaan met zoeken.