Criminologie en vrouwen in de misdaad
Schrijfster en journalist Hieke Jans met een lezing in de SOOPBij de omschrijving misdaadjournaliste Hieke Wienke Jans, stelde ik me een stoere, forse, blonde Friezin voor. Niets is echter minder waar, zoals uit de foto bij dit interview ook blijkt. De vader van Hieke, inderdaad een boomlange Friese ingenieur, ontmoette de moeder van Hieke, een tenger Indisch meisje, in het toenmalige Nederlands Indië. Zij trouwden en hij nam haar mee naar Leeuwarden waar Hieke verwekt werd.
Hieke Jans werd echter geboren in Brits Guyana, waar haar vader voor zijn werk bij de suikerindustrie naar toe vertrok. Haar vroegste jeugdjaren bracht ze daar door in de idyllische en beschermde omgeving van de fabriekscompound. Maar haar ouders scheidden en als 7-jarige kwam ze opeens terecht in Enschede. Hieke vertelt dat ze daar eigenlijk werd opgevoed door drie onafhankelijke en sterke vrouwen: haar moeder en twee buurvrouwen, de een ingenieur elektrotechniek, de ander directrice van de sociale academie. Na de middelbare school ging Hieke theologie studeren, niet vanuit het geloof maar vanuit de vraag waarom is het geloof zo belangrijk voor velen en voor het groepsgevoel. Toch werd ze geen theologe, maar schrijfster.
Al als klein kind schreef Hieke boekjes en vertelde verhalen, en dat doet ze nog steeds. Schrijven is de rode draad in haar leven. Zo gaf ze les in het schrijven van verhalen aan de opleiding voor journalistiek en schreef ze scenario’s voor dramaseries. Daar heeft ze geleerd om vooral naar de handelingen en werkwijze van personages te kijken. Dramaschrijvers gaan er vaak vanuit dat hun personages liegen, of de waarheid verfraaien. Dit heeft ze meegenomen naar de misdaadjournalistiek, het denken in personages en vooral kijken naar wat iemand doet en in welke context, want dat vertelt veel meer wie iemand is dan wat diegene zegt. Het vertellen van een verhaal was en is nog steeds vrij uniek in de (misdaad) journalistiek, die vooral gericht is op het beschrijven van de misdaad en minder op de achtergronden.
Bij toeval belandde Hieke in de misdaadjournalistiek. Op een borrel kwam ze in contact met de mannen achter ‘crimesite’, de grootste misdaadsite van Nederland. In gesprekken bleek dat er veel artikelen waren over buitenlandse seriemoordenaars, maar dat er nog niets geschreven was over seriemoordenaars in Nederland. Een mooie uitdaging voor een verhalenverteller en zo ontstond het boek seriemoordenaars in Nederland, dat in 2013 werd uitgegeven door crimesite. Samen met Ralph Schippers schreef ze ook het recent uitgegeven Serie moordenaars in de lage landen. De ondertitel ‘daders, doden, duiding’ geeft duidelijk aan wat hun werkwijze zo uniek maakt in de misdaadjournalistiek.
Via crimesite kwam Hieke in contact met Panorama, een mannenblad bij uitstek, dat op dat moment behoefte had aan nieuwe verhalen en nieuwe mensen. Daar schreef ze voornamelijk over mannen in de misdaad. Maar vrouwenstudies en vrouwelijke misdadigers fascineerden haar al lang. Er waren wel criminologische studies over meiden en vrouwen, maar er was geen vertaalslag gemaakt naar het bredere publiek. Hieke verdiepte zich in de criminologie en vrouwen in de misdaad. Dat resulteerde in 2020 in het boek Nederlandse moordwijven.
In de laatste jaren zit er een verschuiving in het werk van Hieke, naast boeken over misdaad staat een boek over het leven van haar moeder en de vrijheidsstrijd in Indonesië gepland. En ze is weer teruggekeerd naar haar oude liefde: het drama. Zo werkt ze aan een filmscript over de dood van Kerwin Duinmeijer, en steunt ze jonge producenten bij het ontwikkelen van scenario’s over zwarte helden als Anton de Kom. Juist het werken met jonge mensen vindt Hieke belangrijk. Ze is er trots op dat jongeren en vooral meiden steeds meer contact met haar zoeken. VWO-studenten die een werkstuk maken, jonge journalisten, scenarioschrijvers. Opgevoed door drie sterke vrouwen is ze nu zelf een rolmodel!
Tekst: Edith de Leeuw