Nieuwe Plantage Wandeling

Pleziertuin voor ontspanning
Nieuwe wandeling door de Plantage: de sociaal-culturele geschiedenis

Trouwe vrienden van de Plantage kennen het mooie boekje met een wandeling door de Plantage.
Deze nieuwe wandeling is een vervolg daarop. Natuurlijk is er overlap; wandelend in de Plantage kan je niet om de Hortus, Artis, Plancius en de Hollandse Schouwburg heen. Maar de nadruk ligt op de bewoners en hoe ze leefden en zich vermaakten. De Plantage was grotendeels, maar zeker niet volledig, een Joodse buurt, en dat heeft zijn sporen achtergelaten.
We schenken voornamelijk aandacht aan het rijke leven voor de Tweede Wereldoorlog, en aan wonen, wetenschap en uitgaan in de Plantage.
Zo’n 750 jaar geleden stelde Amsterdam nog weinig voor. Pas in de zestiende eeuw begon de kern tussen Singel en Kloveniersburgwal te groeien en breidde de stad zich snel uit: de eerste en tweede uitleg waren hard nodig, en Uilenburg, Vlooienburg en Rapenburg ontstonden. Begin zeventiende eeuw vond de derde uitleg plaats: de grachtengordel werd uitgebreid, de westelijke eilanden ontstonden en ook de Jordaan. Nog kende de landhonger geen grenzen en men besloot tot de vierde uitleg in 1656 over de Amstel naar een moerassig gebied wat nu de Plantage is. Maar de bevolkingsgroei stagneerde, de pest brak uit, en het Rampjaar (1672) zorgde voor algehele malaise.  De verkoop van percelen kwam stil te liggen en de onbenutte ruimte ten noorden van de Amstel werd vrijgegeven voor stedelijke instellingen, zoals tehuizen voor armen- en bejaardenzorg, de artsenijtuinen van de Hortus en een pleziertuin voor ontspanning en vermaak.
Pas in de achttiende eeuw werden aan de nieuwe grachten herenhuizen gebouwd, en het duurde tot de
negentiende eeuw voor de Plantage echt bebouwd werd. Herenhuizen verschenen en theaters, veel theaters. Er waren muziekuitvoeringen, socialistische bijeenkomsten en synagogediensten, soms zelfs in één gebouw (Plancius). Najaar 1943 waren de laatste razzia’s, de Plantage was half verlaten, had zijn hart verloren en verviel. Langzaam werd de buurt weer tot leven gewekt. In de vroege jaren zeventig woonden er studenten en kunstenaars, er waren gastarbeiderspensions, en de eerste hasjcafés.
Nu is de Plantage een mooi gerestaureerd, beschermd stadsgezicht, en weer een beetje het lusthof van weleer.