Iwan Sewandono

Onze buurtgenoot Iwan Sewandono, antropoloog en bestuurskundige en zelf voortkomend uit een traditionele Javaanse familie, schetst met verhaal en beeld een Javaanse kijk op de laatste anderhalve eeuw van Nederlands Indië.

SOOP,

Vriend en vijand in de koloniale geschiedenis van Nederlands Indië
Inleiding Iwan Sewandono in het kader van De Week van de Koloniale Geschiedenis

Veruit het grootste deel van de bevolking van Indië en het huidige Indonesië woont op het eiland Java. Tot 1945 is ze bestuurd door de Javaanse vorstenhuizen en daarmee verbonden adellijke regentenfamilies (priyayi). Hun afstamming voert terug tot vóór de 10e eeuw. Oorspronkelijk heersten zij over Boeddhistische en Hindoeïstische koninkrijken. Het laatste grote Hindoerijk was Modjapahit. In de 17e eeuw gingen de vorstelijke families over tot een Javaanse vorm van de Islam, met de vestiging van het Sultanaat Mataram (1620). Het centrum daarvan lag bij de Middenjavaanse steden Djokja en Solo.
Tot in de 19e eeuw hadden vorsten en adel op Java een ongebreidelde macht. Die verzwakte door een aanhoudende reeks opvolgingsoorlogen en handig opereren van de VOC tot eind 18e eeuw. Toen zij in 1830 bovendien de Javaoorlog verloren moest de adel zichzelf opnieuw gaan uitvinden. Door het hardnekkige Javaanse verzet in deze langdurige, kostbare en bloedige oorlog liep ook Nederland tegen de grenzen van zijn militaire mogelijkheden aan. Het toen ingevoerde Cultuurstelsel en de latere Ethische Politiek creëerden een nieuwe en curieuze Vriend-en-Vijand relatie. Hierin stelde de Javaanse adel zich op met uiteenlopende vormen van verzet en coöperatie.
In de vroege 20e eeuw ontstond in vorstelijke en adellijke kring in Djokja en Solo de eerste aanzet naar Javaans nationalisme, dat al spoedig verbreed werd naar een Indonesisch nationalisme. Dragers van de vroeg-nationalistische beweging waren de hier ontstane Budi Utomo (het schone streven), Sarekat Islam en de Muhammadiya beweging.

De verraderlijke gevangenneming van Prins Diponegoro door de Generaal De Cocq (1830 slot Javaoorlog, schilderij van Pieneman)

De vijf steenrijke regenten van de Preanger, met hun adellijke Padmi-echtgenotes en hun pajungdragers

(Twee foto’s uit collectie Kon. Inst. voor de Tropen)

In samenwerking met de SOOP.

Aansluitend om 17.30 uur, in samenwerking met de Plantage-Weesperbuurtvereniging, de maandelijkse

buurtborrel

U bent van harte welkom.